چینش کابینه؛ سهل اما ممتنع !

انتخاب وزرا و چینش کابینه دولت ها در ایران همواره یکی از مهم ترین چالش هایی بوده که روسای جمهور منتخب بلافاصله پس از اخذ رای مردم با آن مواجه شده اند.
اگر گزافه نگفته باشیم معمولا انتخاب ترکیب کابینه و در نهایت اخذ رای اعتماد مجلس برای آنها به لحاظ سختی و چالشی بودن آن دست کمی از سختی رقابت های انتخاباتی نداشته و انتخاب کابینه مهم ترین سنگ محک رییس جمهور منتخب در آغار دوره ریاست جمهوری او محسوب می شود.
هر رییس جمهور هر چقدر هم که خوب و متخصص و به اصطلاح همه چیز تمام باشد ، اما اگر نتواند کابینه خوبی ببندد بلاشک با شکست فاجعه بار مواجه خواهد شد.
در واقع وزرا و اعضای کابینه به عنوان همکاران و دستیاران رییس جمهور مهم ترین ابزار او برای نیل به اهدافی هستند که بر مبنای آن از مردم رای اعتماد گرفته است ، پس اگر این ابزار به هر دلیلی به خوبی کار نکنند رییس جمهور از دستیابی به اهداف خود باز مانده و نمی تواند پاسخگوی اعتماد مردم باشد.
بنابراین هر رییس جمهوری تلاش می کند که بهترین نفرات را به عنوان اعضای کابینه خود انتخاب نماید البته پیدا کردن همین بهترین نفرات سخت ترین کار ممکنی است که هر رییس جمهور در دوره خود با آن مواجه خواهد شد.
شاید پیدا کردن این افراد و استفاده از آنها در کابینه سهل و آسان به نظر آید اما تجربه نشان داده که اینگونه نیست و چالش های آن فراتر از آن چیزی است که به نظر می رسد.
برخی از چالش ها و سختی های انتخاب و چینش کابینه به شرح ذیل می باشند :
1- سهم خواهی حمایت کنند گان ، هم حزب و جناحی ها و در یک کلمه مجاهدان روز شنبه !
این مورد اولین و شایع ترین و در عین حال پرخطر ترین چالش انتخاب نفرات کابینه می باشد.
اگر رییس جمهور تن به خواسته آنها بدهد عملا در آینده کنترلی بر دولت خود نخواهد داشت و اگر آنها را نادیده بگیرد باعث رنجش آنها که او را در رسیدن به پست ریاست جهوری یاری داده اند خواهد شد.
بنابراین رییس جمهور مجبور است به گونه ای عمل کند که نه زیر بار وزرای تحمیلی و سهمیه ای برود و نه به گونه ای باشد که باعث از دست رفتن حامیان خود گردد.
2 – افراد انتخابی برای کابینه باید دارای تخصص و تعهد در بالاترین سطح خود باشند ، چالش و مسئله مهم اما این است که تشخیص مصادیق تخصص وتعهد معمولا بسیار مشکل می باشد .
در هر پست برای وزرا و معاونان رییس جمهور تعداد زیادی کارشناس و متخصص آن رشته با تجربه های مختلف در کشور وجود دارد که تشخیص اینکه کدام یک عملکرد بهتری خواهند داشت بسیار مشکل می باشد .
واقعیت موجود در کشور ما این است که قضاوت یک فرد با یک کارنامه و تجربه مشخص از سوی افراد مختلف معمولا صفر و صدی است ، برخی او را کاملا موفق و بدون عیب و نقص به شمار آورده و برخی دیگر او و عملکردش را یک فاجعه تمام عیار تلقی می نمایند.
در این شرایط واقعا انتخاب فرد اصلح و مناسب برای پست وزارت و معاونت در کابینه به کابوسی ترسناک برای هر رییس جمهوری تبدیل می شود.
3 - با فرض اینکه با هر صعوبتی فرد متخصص و متعهد مورد نظر پیدا شد او علاوه بر تخصص و تعهد در رشته تخصصی خود بایستی دارای ویژگی های ذل نیز باشد :
الف – فرد مورد نظر بایستی با افکار، منویات و خواسته های رییس جمهور و اهدافی که قرار است در دولت محقق شود کاملا آشنا بوده و آنها را قبول داشته باشد .
ب- او باید هنر کار جمعی و توانایی هماهنگی با دیگر اعضای کابینه را داشته باشد.
ج- او باید توانایی هماهنگی و تعامل مثبت با مجموعه های حاکمیتی خارج از دولت بویژه مجلس را نیز داشته باشد.
د- فرد مورد نظر برای کابینه باید دارای سعه صدر بالا بوده و تحمل فشارهای مختلفی را که طبیعتا هر مسئولی در آن سطح تجربه خواهد کرد داشته باشد ، زود عصبانی نشود ، و حداقل در هنگام عصبانیت هر چیزی که دم دستش آمد را به سمت رییس جمهور و دیگر اعضا کابینه پرتاب نکند .
4- اعضای کابینه بایستی تا حد امکان یک دست و هماهنگ و همراستا با هم باشند ، کابینه ای متشکل از اعضا هم سطح معمولا بسیار بهتر از کابینه ای متشکل از ژنرال هایی که هر کدام ساز خود را می نوازند عمل می کند.
5 - چالش مهم بعدی که پس از طی همه مراحل گذشته با آن مواجه خواهیم شد همانا اخذ رای اعتماد اعضا کابینه از مجلس شورای اسلامی می باشد.
این چالش معمولا وقتی که دولت و مجلس از دو جناح متفاوت تشکیل شده اند همان گونه که در این دوره با آن مواجه هستیم بیشتر رخ می نماید .
البته می توان امیدوار بود که با توجه به شخصیت خاص رییس جمهور منتخب که به تعامل سازنده و دوری از دعواهای داخلی اعتقاد داشته و این واقعیت که او چندین دوره نماینده مجلس بوده و شناخت خوبی از نمایندگان و فرایندهای مجلس دارد ، بتواند از این شرایط به عنوان برگ برنده ای مهم و کارساز برای اخذ رای اعتماد حداکثری اعضا کابینه دولت چهاردهم استفاده نماید.