حدود دو سال و نیم قبل با شیوع یک ویروس ناشناخته در واپسین ماه های سال که توسط دانشمندان کووید 19 یا کرونا نام گذاری شد، شاید هیچ کس تصور نمی کرد این ویروس بتواند مسیر اقتصاد جهان را تغییر دهد. حتی فروش نفت که جنگ ها نیز توان توقف آن را نداشتند، متوقف شد! از سوی دیگر به دلیل قرنطینه، «تولید» در همه کشورها با چالش مواجه و به طور کلی «غذا» به یک دغدغه برای جهان تبدیل شد. پس از دوسال این ویروس مهار شد اما ادبیات اقتصاد جهان نیز تغییر کرد. اکنون در شرق اروپا جهان درگیر یک جنگ بین اوکراین و روسیه است که تکیه گاهی برای تامین کالاهای استراتژیک در جهان محسوب می شوند.
بسیاری از کالاهای اساسی از جمله گندم و جو جهان در شرق اروپا و توسط اوکراین و روسیه تولید و صادر می شود که به دلیل نابودی زیرساخت ها و بسته شدن برخی راه های ارتباطی این مهم با چالش مواجه شده است.
از سوی دیگر به دلیل شرایطی که در بالا گفته شد، تعدادی از کشورها، صادرات کالاهای کلیدی دیگر را محدود و امنیت غذایی جهانی را در معرض تهدید قرار داده اند که خطر افزایش قیمت محصولات کشاورزی را در پی دارد.
قزاقستان ممنوعیت شش ماهه صادرات شکر سفید و نیشکر را آغاز کرد. در عین حال زمزمه های اینکه هند در نظر دارد برای اولین بار در شش سال گذشته محدودیت‌‌هایی را بر صادرات شکر اعمال کند تا از افزایش قیمت‌های داخلی جلوگیری کند، شنیده می شود. انتظار می‌رود که ممنوعیت هند حدود 10 میلیون تن از صادرات این فصل را هدف قرار دهد که این تصمیم توسط مسئولات هندی گرفته شد و قرار است، هند صادرات شکر را به عنوان یک اقدام پیشگیرانه برای محافظت از ذخایر غذایی خود محدود کند و این اقدام پس از ممنوعیت فروش گندم است که بیش از یک هفته پیش انجام شد. هند در سال گذشته پس از برزیل، بزرگترین صادرکننده شکر جهان بود و بنگلادش، اندونزی، مالزی و دبی مشتریان اصلی او هستند.
از دیگر اقدامات اخیر دولت های آسیایی می‌توان به ممنوعیت صادرات روغن پالم توسط اندونزی و توقف فروش مرغ به خارج از کشور مالزی اشاره کرد.
از سوی دیگر، رویترز گزارش داد که کارخانه‌های نیشکر در برزیل، بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده شکر در جهان، قراردادهای صادرات شکر را لغو و تولید خود را به اتانول تغییر داده‌اند تا از قیمت بالای انرژی بهره ببرند. تخمین زده می‌شود این اقدام معادل 400000 تن شکر خام باشد.
در اوایل ماه جاری، پاکستان نیز به دلیل نگرانی شدید در مورد تورم، صادرات شکر را به طور کامل ممنوع کرد. در ماه مارس، روسیه صادرات شکر را تا پایان ماه اوت ممنوع کرد.
در صورت ادامه این روند بسیاری از کشورها از جمله ایران که کالاهای نظیر شکر و گندم را وارد می کنند، با چالش بزرگی به نام غذا مواجه شوند.
بر اساس گفته یکی از نمایندگان مجلس، ذخیره کالاهای اساسی و ارزی کشور در اواخر دولت دوازدهم به پایان رسیده و اکنون دولت سیزدهم نیز برای جلوگیری از خروج آخرین ذخیره ته کشیده ارزی کشور، ارز ترجحی را حذف کرد. هرچند این روند نادرست ارز ترجیحی به پایان رسید اما اکنون دولت با مشکلات دیگری برای تامین کالاهای اساسی در صورت ادامه اقدامات کشورهایی چون هند و برزیل و نیز ادامه جنگ بین دو همسایه شمالی مواجه خواهد شد.
اکنون دولت در نظردارد، شکر مورد نیاز را وارد کند. هنوز مشخص نیست قرار است این شکر از کدام کشور و با چه ارزی برای تامین مصرف داخل تامین شود. به نظر می رسد اکنون که دولت با حذف ارز 4200 اقدامی به موقع و مثبت برای پایان دادن به کابوس واردات و ارز چند نرخی انجام داد، قطعا از واردات بی نیاز نخواهد بود اما باید برای واردات برخی اقلام مورد نیاز نظارت کافی داشته باشد تا بار دیگر شاهد تولد سلطان های جدید در حوزه شکر و گندم نباشیم.
در نهایت دولت اعلام کرد که قرار است به واردکنندگان کالاهای اساسی 60 میلیون دلار وام تعلق گیرد. تجربه اثبات کرده که این نوع تامین مالی در بخش های واردات ره به ترکستان برده و هزار و یک راه برای دور زدن قوانین و و سواستفاده از این شرایط خلق و طراحی می شود. به نظر می رسد دولت قبل از هر اقدامی باید با نگاهی به گذشته و بررسی شرایط و تقویت نظارت بر این گونه پرداخت ها راه رابرای سوداگری و خلق سلطان های مختلف اقتصادی ببیندد.
این ادعا که ایران می تواند هر آنچه نیاز دارد در داخل تولید کند، شاید یک ادعای آرمانی باشد اما واردات باید آخرین راه حل برای تامین «غذا» در نظر گرفته شود چرا که هر بحران بین المللی می تواند به این امنیت غذایی در داخل کشور آسیب جدی بزند. هند و برزیل سال ها یکی از مهمترین مبادی واردات ایران محسوب می شدند. در این شرایط چنانچه تصمیمات این دو کشور در خصوص محدودیت های صادراتی برای تامین مصرف داخلی خود جدی و طولانی باشد، قطعا کشور با مشکلاتی در تامین کالاهای اساسی مواجه خواهد شد.
