زمان ماندگاری یا تاریخ انقضا یک دارو مدت زمانی است که اثربخش و ایمنی آن را تعریف می‌کند. البته زمانی این تاریخ اعتبار دارد که دارو در ظرف اصلی بسته بندی شده و به‌درستی نگهداری شده باشد.
داروها را چگونه نگهداری کنیم؟
دارو ها را در داخل بسته‌بندی اصلی آنها، دور از نور، گرما، یخ زدگی و رطوبت نگهداری نمایید.
شاید فکر کنید اگر دارو را در یخچال نگه دارید دیرتر خراب می‌شود اما باید بدانید نگهداری داروها در یخچال فقط برای داروهایی که یخچالی می باشند ضروری و مناسب است. یخچال مانند حمام دارای رطوبت است و باعث می شود دارو زودتر از رسیدن به تاریخ انقضای روی بسته بندی، خراب شود.
نکته مهم درباره پمادها
از مصرف پمادها و کرم‌هایی که قوام خود را از دست داده اند، سفت یا آبکی شده اند، از بسته بندی نشست کرده است، بپرهیزید و آن ها را دور بریزید.
پماد و کرم و ژل موضعی
در صورت جمع کردن قسمت مصرف شده تیوپ و محکم بودن درب حداکثر تا زمان انقضا قابل نگهداری است.
پماد و کرم و ژل چشمی
تا یک ماه از زمان باز شدن قابل مصرف هستند.
شیرخشک
فقط تا ۲ هفته پس از باز شدن می‌توانید استفاده کنید.
ترکیب آنتی بیوتیکی آماده
زمانی که پزشک داروساز آب را به آنتی بیوتیک‌هایی که به شکل پودر هستند اضافه می‌کند، پایداری محصول تغییر پیدا می‌کند و داروساز بسته به نوع محصول، تاریخ انقضای آن را یک یا دو هفته تعیین می‌کند.
قطره‌ها
قطره‌های چشمی
تاریخ انقضای این قطره‌ها معمولا چهار هفته پس از باز شدن ظرف به اتمام می‌رسد زیرا چشم‌ها به ویژه به باکتری‌هایی که ممکن است وارد قطره‌های چشمی شوند حساس هستند.
تاریخ انقضا قطره نیستاتین کمتر از یک ماه است. بعد از شروع مصرف تا یک هفته دریخچال قابل مصرف است.
قطره‌های خوراکی
فقط تا یک ماه پس از باز شدن قابل استفاده است.
شربت‌ها
در یخچال: یک تا سه ماه
در دمای محیط: یک تا دو هفته
اسپری‌های بینی و گوش
فقط تا ۳ ماه پس از باز شدن در دمای محیط انقضا دارند.
آمپول
آمپولها به عنوان داروی یکبار مصرف بوده و بلافاصله بعد از باز شدن باید استفاده و باقیمانده آن دور ریخته شود.
نشانه‌های ظاهری فاسد شدن داروها
هنگام مصرف دارو، توجه به ظاهر فیزیکی آن بسیار مهم است. تغییرات ظاهری در دارو ممکن است نشانه‌ای از فساد، تغییر در ترکیبات یا عدم صلاحیت مصرف آن باشد. در ادامه به برخی از این نشانه‌ها اشاره می‌کنیم:
تغییرات رنگ
بسیاری از داروها رنگ مشخصی دارند. تغییر رنگ غیرعادی به سمت تیرگی، روشن شدن یا ایجاد لکه‌های رنگی می‌تواند نشانه‌ای از تجزیه یا آلودگی دارو باشد. در مورد داروهای مایع، ایجاد رسوب یا تغییر رنگ به سمت قهوه‌ای یا زنگ زده نشان دهنده فساد دارو است.
تغییرات بو
بسیاری از داروها بوی خاصی دارند. اگر دارویی بوی نامطبوع و غیر عادی مانند بوی ترشیدگی، کپک زدگی یا بوی شیمیایی قوی بدهد، احتمالاً فاسد شده است.
تغییرات بافت
یکی از نشانه‌های تاریخ انقضای قرص و شربت تغییر شکل آنها مانند ترک خوردن، شکستن یا نرم شدن آنهاست. در مورد داروهای مایع، ایجاد رسوب یا تغییر غلظت می‌تواند نشانه‌ای از فساد یا آلودگی باشد.
تاریخ انقضای داروها را چگونه باید بخوانیم ؟
همان گونه که در بالا اشاره گردید ، علامت تاریخ انقضا روی بسته بندی هر دارویی اغلب با حروف EXP مشخص و داروی فوق تا پایان تاریخ درج شده که غالباً به صورت سال و ماه میلادی است قابلیت مصرف را دارد. این تاریخ اغلب روی دربِ جعبۀ دارو نیز درج می‌گردد .
در مورد شربت‌ها ، قطره‌ها و هر داروی مایع نیز تاریخ انقضای آن روی برچسب شیشه و یا به صورت برجسته روی درب جعبه آن درج می‌گردد.
در آمپولها نیز روی برچسب روی شیشه آمپول تاریخ درج شده است.
نحوه خواندن تاریخ انقضای قرص
دراین‌خصوص تاریخ انقضای مدت مصرف داروها و نیز این که بعد‌از تاریخ فوق می‌توان از آن دارو استفاده نمود یا خیر وارد جزئیات بیشتر و بحث پیرامون تک‌تک داروها نمی‌شویم چون دراین مورد خاص باید خط قرمزی وجود داشته باشد و آن خط قرمزهمان تاریخ انقضای مدت مصرف دارو درج شده روی بسته‌ی دارو است که همگان ملزم به رعایت و ننهادن پا فراتر از آن می‌باشند چراکه در غیر‌این‌صورت دراین مورد مهم هرج‌ومرج ایجاد می‌شود و دستاویز سؤاستفاده‌های گروهی فرصت‌طلب، بی‌سواد، دنیاپرست می‌گردد.
جدول تبدیل ماه‌های میلادی به شمس جهت کنترل تاریخ انقضای مدت مصرف داروها
ماه میلادی به عدد
ماه میلادی به اسم
ماه میلادی در روز و ماه شمسی
1
ژانویه ـ Jan
از ۱۱ دی تا ۱۱ بهمن
2
فوریه ـ Feb
از ۱۲ بهمن تا ۹ اسفند
3
مارس ـ Mar
از ۱۰ اسفند تا ۱۱ فروردین
4
آوریل ـ Apr
از۱۲ فروردین تا ۱۰ اردیبهشت
5
می ـ May
از ۱۱ اردیبهشت تا ۱۰ خرداد
6
ژوئن ـ Jun
از ۱۱ خرداد تا ۹ تیر
7
جولای ـ Jul
از ۱۰ تیر تا ۹ مرداد
8
آگوست ـ Aug
از ۱۰ مرداد تا ۹ شهریور
9
سپتامبر ـ Sep
از ۱۰شهریور تا ۸ مهر
10
اکتبر ـ Oct
از ۹ مهر تا ۹ آبان
11
نوامبر ـ Nov
از ۱۰ آبان تا ۹ آذر
12
دسامبر ـ Dec
از ۱۰ آذر تا ۱۰ دی
آیا مصرف داروهای تاریخ مصرف گذشته بی خطر است؟
سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) توصیه می کند که هرگز داروها را بیش از تاریخ انقضا مصرف نکنید زیرا با بسیاری از متغیرهای ناشناخته خطرناک است. برای مثال، نحوه نگهداری داروی شما قبل از دریافت، ترکیب شیمیایی و تاریخ تولید اصلی، همگی می توانند بر قدرت دارو تأثیر بگذارند.
آنتی بیوتیک تتراسایکلین یکی از این موارد است. گزارش‌هایی منتشر شده است که مصرف تتراسایکلین فاسد را با نوعی آسیب کلیوی معروف به «سندرم فانکونی» مرتبط کرده است.
به نظر می رسد اشکال دوز جامد، مانند قرص ها و کپسول ها، پس از تاریخ انقضا پایدارتر هستند. داروهایی که در محلول یا به صورت سوسپانسیون بازسازی شده وجود دارند و نیاز به نگهداری در یخچال دارند (مانند سوسپانسیون آموکسی سیلین )، در صورت استفاده پس از گذشتن تاریخ مصرف ، ممکن است قدرت لازم را نداشته باشند. از دست دادن قدرت دارو می تواند یک نگرانی عمده برای سلامتی باشد، به خصوص در هنگام درمان عفونت با آنتی بیوتیک. علاوه بر این، مقاومت آنتی بیوتیکی ممکن است با داروهای کم قدرت ایجاد شود.
داروهایی که به صورت محلول وجود دارند، به ویژه داروهای تزریقی، اگر محصول رسوب ایجاد کرد، کدر شد یا تغییر رنگ داد، باید دور ریخته شوند. داروهای مایع مانند محلول‌های چشمی یا گوش، مایعات خوراکی یا محلول‌های موضعی ممکن است در طول زمان دچار تبخیر حلال‌ها شوند. داروهای تاریخ مصرف گذشته که حاوی مواد نگهدارنده مانند قطره های چشمی هستند، ممکن است پس از تاریخ انقضا ناایمن باشند. نگهدارنده های قدیمی ممکن است باعث رشد باکتری در محلول شوند.
