"یوکیو آمانو" دیپلمات ژاپنی و دبیر کل سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی، در تاریخ هفتم ماه میِ سال 1947 در شهر یوگاوارای ژاپن چشم به جهان گشود. وی در سال 1968 در رشته حقوق وارد "دانشگاه توکیو" شد و پس از فارغ التحصیلی از آن دانشگاه، در سال 1972 به وزارت خارجه ژاپن پیوست(آمانو در دانشگاه‌های "فرانش کنته" و "نیس" فرانسه نیز تحصیل کرده است). حوزه تخصصی وی، خلع سلاح هسته ای و منع اشاعه اتمی بوده است. وی جدای از زبان ژاپنی، به زبان های فرانسه و انگلیسی نیز به طور کامل تسلط داشت. در بیوگرافی آمانو در منابع مختلف، از جمله در بیوگرافیِ ارائه شده از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی از وی، گفته شده که وی متاهل بوده با این حال، اطلاعاتی در مورد همسر و یا فرزندان او در دسترس نمی باشد.
یوکیو آمانو در سال 2001 به عنوان نماینده ژاپن در هیئت سازمان ملل متحد در مسائل موشکی منصوب و سه ماه بعد نیز وارد پنل تخصصی کارشناسان سازمان ملل متحد در زمینه مطالعات منع گسترش و خلع سلاح هسته‌ای شد. آمانو در سفارتخانه های ژاپن در ویتنام، واشینگتن و بروکسل نیز خدمت کرده و در عین حال یکی از اعضای اعزامی هیات ژاپن به "کنفرانس خلع سلاح هسته ای" در ژنو سوئیس نیز بوده است(به طور کلی آمانو در سطوح مختلف وزارت خارجه ژاپن سابقه فعالیت داشته است).
تایید عدم انحراف برنامه هسته ای ایران
یکی از مهمترین پرونده های کاری "یوکیو آمانو" در دوران تصدی مسوولیت دبیر کلی آژانس بین المللی انرژی اتمی، "پرونده هسته ای ایران" بود.
پرونده ای که همچون دوران دبیر کلی "محمد البرادعی"(2009-1997)، فراز و فرودهای زیادی را تجربه کرد. باید توجه داشت که آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز به عنوان یکی از نهادهای تابعه سازمان ملل متحد، همواره هدفِ جاه طلبی های قدرت های جهانی نظیر آمریکا و کشورهای اروپایی بوده و آن ها سعی داشته اند به هر طریق ممکن، از طریق اِعمال نفوذ به شیوه های گوناگون، دستورکارهای خود را به پیش برند.
در این راستا، در دوران مسوولیت "محمد البرادعی"، وی تا جای ممکن سعی می کرد گزارش های خود را به نحوی ارائه کند و به شیوه ای موضع گیری کند که مانع از توسل بازیگران مخالف ایران نظیر آمریکا و رژیم صهیونیستی به بهانه های واهی در بحث حمله نظامی به ایران گردد. با این حال، بسیاری از ناظران و تحلیلگران، لحن گزارش ها و موضع گیری های البرادعی را تا حد دو پهلو و مبهم ارزیابی می کردند. این رویکرد به طور خاص در دوران آمانو تا حد زیادی اصلاح شد. یوکیو آمانو از عباراتی دقیق و غیرمبهم در ارزیابی برنامه اتمی ایران استفاده می کرد. شاید اوج این رویکرد را بتوان در قالب توافق برجام که در سال 2015 میلادی منعقد شد مشاهده کرد. آمانو پس از انعقاد برجام، در 15 گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی جهت تایید صلح آمیز بودن برنامه اتمی ایران، به صراحت و به دور از به کار بردن عبارات دوپهلو و مبهم، به طور کامل تایید کرد که ایران دقیقا به تعهدات خود در قالب توافق برجام پایبند بوده است.
یکی از نکات بارز در مورد گزارش های آمانو این بود که نکات حقوقی و فنی در آن ها، با ریزترین جزئیات قید می شدند. گزارش های آمانو در قالب معادله برجام تا حد زیادی راه را برای بهانه جویی های قدرت های غربی مسدود می کردند و همین مساله تا حدی نارضایتی آن ها بویژه دولت آمریکا(مخصوصا در دوران ترامپ) را از وی به همراه داشت. در واقع، آمانو تا جای ممکن سعی می کرد که عاری از رویه های سیاسی و و صرفا با لحاظ کردن موارد حقوقی و فنی، در مورد پرونده هسته ای ایران قضاوت کند و از بازی در پازل هرکدام از طرف های بین المللی راجع به معادله اتمی ایران بپرهیزد.
در این راستا، آمانو در جریان یک مصاحبه اختصاصی با "یورو نیوز" در مورد پرونده هسته ای ایران در دوره قبل از انعقاد توافق برجام، در پاسخ به پرسش خبرنگار که از وی می پرسد "برنامه آژانس جهت مهار جاه طلبی های هسته ای ایران چیست؟" می گوید: "آژانس به دنبال ترغیب و تشویق ایران درحوزه موضوعی مشخصی نیست. این نهاد فقط سعی دارد تا اطمینان حاصل کند که فعالیت های هسته ای ایران صلح آمیز هستند."
وی در ادامه به طور خاص در مورد مقایسه پرونده اتمی ایران و کره شمالی که در رسانه های غربی بسیار به آن اشاره می شود می گوید: "میان این دو پرونده تفاوت های زیادی وجود دارد. ایران عضوی از معاهده منع گسترش سلاح های اتمی است و بازرسان ما نیز در این کشور حضور دارند. جدای از این ها، مقام های ایرانی نیز همواره گفته اند که ماهیت پرونده اتمی آن ها صلح آمیز است. این در حالی است که کره شمالی از معاهده منع گسترش سلاح های اتمی خارج شده و تمامی بازرسان آژانس را نیز اخراج کرده و اکنون هم تسلیحات اتمی در اختیار دارد. از این رو، مقایسه کردن دو پرونده اتمی ایران و کره شمالی با یکدیگر، از اساس اشتباه است."
آمانو به طور خاص در این مصاحبه در برابر سوال های خبرنگار یورو نیوز که تاکید دارد جوی منفی را به مذاکرات اتمی ایران و گروه پنج بعلاوه یک(پیش از انعقاد برجام) القا کند، رویکردی مخالف را در پیش می گیرد و تاکید می کند که "ایران در جریان مذاکرات مذکور، رویه ای مناسب را در پیش گرفته که این مساله نوید بخشِ شرایط بهتر در همکاری های ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی است."
مرگ مشکوک "یوکیو آمانو"
یوکیو آمانو در تاریخ 18 جولای سال 2019 میلادی چشم از جهان فروبست. علت مرگ وی نیز ابتلا به بیماری سرطان عنوان شد. با این حال، برخی منابع خبری از جمله "خبرگزاری آسوشیتدپرس"، مرگ آمانو را مشکوک و غیرطبیعی اعلام کردند. در این راستا به طور خاص به نوعِ رویکردهای آمانو و تضاد آن ها بویژه با منافع کشورهای غربی(مخصوصا آمریکا) و رژیم صهیونیستی در مورد پرونده اتمی ایران اشاره می شود.
دولت "دونالد ترامپ" رئیس جمهور سابق آمریکا پس از روی کار آمدن، تاکید داشت که توافق "برجام" بدترین توافق در کل تاریخ سیاسی آمریکا بوده و واشنگتن باید هر چه سریع تر از این توافق خارج شود. در این راستا، رویکرد اصلی دولت ترامپ و البته متحدان نزدیک آن نظیر رژیم صهیونیستی که قویا مخالف با توافق اتمی برجام بودند، مستندسازیِ اقدامات غیرقانونی خود به گزارش های رسمی و حقوقی آژانس بین المللی انرژی اتمی بود. درست در همین نقطه، این دسته از کنشگران با یوکیو آمانو به تضادهایی جدی برخوردند. آمانو همانطور که پیشتر نیز اشاره شد، در 15 گزارش رسمی خود پس از امضای توافق برجام، به صراحت و با کلماتی دقیق تاکید داشت که ایران به توافق مذکور "کاملا" پایبند بوده است. آمانو بارها به درخواست های واشنگتن مبنی بر تایید عدم‌پایبندی ایران به توتافق برجام جواب رد داد(از جمله در جریان سفر سال 2017 "نیکی هیلی" نماینده سابق آمریکا در سازمان ملل به وین و ملاقات وی با آمانو). یوکیو آمانو حتی به جنجال سازی های عجیب "بنیامین نتانیاهو" نخست وزیر اسرائیل اندکی قبل از خروج دولت ترامپ از توافق برجام(که مدعی سرقت اسنادی از منطقه شورآباد در نزدیکی تهران با محوریت برنامه پنهان هسته ای ایران بود) هم واکنش سردی نشان داد و عملا جبهه مخالف ایران را از خود ناامید کرد. مساله‌ای که موجب شد در نهایت دولت ترامپ خروج از برجام را بدون استناد به گزارش های آژانس انجام دهد. آمانو حتی نسبت به آنچه نتانیاهو افشاگری های خود در مورد سایت "تورقوزآباد" خواند نیز بی اعتنایی پیشه کرد و حاضر نشد صحت ادعاهای نخست وزیر رژیم صهیونیستی علیه ایران را تایید کند.
درست بر اساس همین گزاره هاست که برخی تحلیلگران و منابع خبری بر این باورند که به هیچ عنوان بعید نیست مرگ مشکوک یوکیو آمانو را مرتبط با اقدام نهاهای جاسوسی غربی بویژه موساد بدانیم. درواقع، آن ها با مشاهده مقاومت و رویکردهای قاطع آمانو در مورد پرونده هسته ای ایران، عملا سناریوی حذف فیزیکی وی را دردستورکار قرار داده اند. با این حال، هیچگاه توضیحات دقیقی در مورد جزئیات مرگ یوکیو آمانو داده نشد.
